Onarım çalışmalarının 2009'da bitmesi için üstün gayretler sarfedilecek

Ali Maskan: Amacımız camiyi en mükemmel bir şekilde onarıp hizmete vermektir

2006 yılında TİKA ile Makedonya Milli Konzervasyon Merkeziyle bir protokol imzalandığını ve o protokol çerçevesi içerisinde yine aynı merkezin hazırlamış olduğu protokolün bir kısmının uygulamaya geçtiğini söyleyen Maskan, Konzervasyon Merkezi tarafından hazırlanan projenin caminin restorasyon işlerini görecek çapta olmadığını gördüklerini belirtti. "Bu aşamadan sonra yeniden tam teşeküllü bir projenin çizilmesi için çalışma yapıldı. Bu projenin hazırlanması ve uygulama aşamasına kadar getirilişi uzun bir zaman aldı. Üsküp'teki deprem araştırma enstitüsü caminin depreme dayanıklılığı hususunda çalışmalar yapıyordu. Ancak, bu çalışmalar bir türlü sonlandırılmamıştı. Caminin projesi çizilirken deprem araştırma enstitüsü bu hususta çalışma yaptığı için, Türkiye uzmanları tarafından caminin depreme dayanıklılığı için bir çalışma yapılmadı. Caminin güçlendirilmesi süreci devam ederken herhangi bir restorasyon çalışmasının yapılması mümkün değildir." diyen Maskan, deprem araştırma enstitüsündeki depreme dayanıklık projesi ve bu projelerin Makedonya'daki kurum ve kuruluşlarından izine tabi tutulmasının da zaman aldığını ifade etti. Restorasyon projelerinin hassasiyetle takip edilmesinin gerekliliğini vurgulayan Maskan, "Restorasyon çalışmaları, yapılan sıradan bir inşaat işine benzemiyor. Çakılacak adeta her çivi için projenin olması ve projenin izne tabi tutulması gerekiyor. Tarihi eserleri onarırken kafanıza göre iş yapamazsınız. Yapılan her iş uzmanlar ve yetkili kurumlar tarafından takip ediliyor, izleniyor. Yapılan her çalışma, proje Milliş Konzervasyon Merkezi ve bir üst kurul tarafından onaylanıyor. Bazen bu projelerin onaylanması çok uzun zaman alıyor. Proje hazırlanıyor, ancak onaylanmadığı için uygulamaya geçemiyorsunuz. Bazı değişikliklerin onaylanması da bazen 5 ayı buluyor. Bu çok büyük bir zaman kaybıdır. Ancak bunu kamuoyuna anlatmamız çok zor. Sorunlardan birisi Milli Konzervasyon Merkezi tarafından hazırlanan projenin zamanında çok iyi bir şekilde hazırlanmamış olması ve ikinci aşamada da değiştirilen projelerin onaylanma sürecidir. Restorasyon işleri çok hassastır. Türkiyedeki uzmanların hazırlamış olduğu projede de birtakım sıkıntılar ortaya çıktı. Mesela minareyi restore ederken, belli bir bölüme kadar sökülüp, o bölümün yeniden yapılmasını öngörmüştük. Ancak bu işlem yapılırken her iki ülkenin uzmanları minarenin tamamen sökülüp yeniden inşa edilmesi noktasında mutabık kaldı. Bu çalışma projede olmayan bir şeydi. Bu nedenle projenin yeniden çizilmesi gerekiyordu. Hem ek masraf ortaya çıkıyor hem de zaman kaybına yol açıyor. Ayrıca minare için kullanılan taşların da alım süreci zaman alıyor. Diğer yandan kubbe açıldığı zaman ciddi çatlaklar ortaya çıktı. Kubbe için de yeniden proje hazırlandı. İlk aşamada taslak projemiz var, ancak işler ilerledikçe projeyi devamlı revize etmek zorunda kalıyoruz." dedi.

Restorasyon çalışmalarının büyük bir hassasiyet ve özenle yapıldığını söyleyen Maskan, güçlendirme çalışmalarının çok büyük önem arzettiğini ve işleri aceleye getirmek istemediklerini ifade etti. Hem cami temellerinin, hem beden duvarlarının güçlendirilmesi hem de kubbe ve minarenin sağlam bir şekilde yapılmasına özen gösterdiklerini vurgulayan Maskan, "Şu anda caminin temel güçlendirmesi tamamlandı. Minaresi söküldü ve yapıldı. Önümüzdeki 20 gün içerisinde kubbe kurşunla kaplanacak. Caminin ayakta kalmasını sağlayacak çalışmalar tamamlandı. Bundan sonraki aşamada görünen çalışmalara başlanacak. Şu ana kadar yapılan çalışmaların hiçbiri görünmüyor, ancak hepsi çok büyük önem arzediyor. Gayemiz camiyi en mükemmel bir şekilde onarıp hizmete vermektir. Temel amacımız budur. Bu bakımdan cami restorasyonunu bir boya badana işi olarak görmemek gerek. Restorasyon çalışmaları çok farklıdır ve hassasiyet gerektiriyor." dedi.

Behicüddin Şehabi: Koordinasyon eksikliğini gidermek gerekiyor

Mustafa Paşa camiinin restorasyon çalışmalarını değerlendiren Makedonya Kültür Eserlerini Koruma Kurumu Milli Konzervasyon Merkezi Müdürü Behicüddin Şehabi, Mustafa Paşa camiinin restorasyon inisiyatifinin kurumları tarafından başlatıldığını ve konzervasyon iznini aldıklarını ifade ederek, "Kurumumuz TİKA'yla restorasyon çalışmaları için sözleşme imzalamıştır." dedi. Cami restorasyon çalışmalarının Gazi Üniversitesi uzman heyeti tarafından hazırlanan proje üzerinde yapıldığını ancak projenin metodolojik şekillendirmenin de kurumları tarafından yapıldığını vurgulayan Şehabi, konzervasyon çalışmalarını yakından takip ettiklerini belirtti. Cami restorasyonunun hala tamamlanmamış olması ve verilen bütün tarihlerin ihlal edilmesi konusunu da değerlendiren Şehabi, asıl sıkıntının kurumlar arasındaki koordinasyon yetersizliğinden kaynaklandığını söyledi. "Cami restorasyonu üzerinde çalışan kurumlar arasında koordinasyon yoktur demiyorum. Ancak eksikliklerin de olduğunu söylemek gerekiyor. Şimdiye kadar yapılan çalışmalar hem Makedonya'daki mevcut konzervasyon standartlarına göre yapılmıştır hem de caminin akibeti için iyi yapılmıştır. Ancak çalışmaların gecikmesinin ana sebebi kurumlar arasındaki koordinasyon yetersizliğidir. Makedonya Kültür Mirasını Koruma Üst Kurulu, Milli Konzervasyon Merkesi, Bağımsız uzman komisyonu, Gazi Üniversitesi uzmanları, TİKA'nın Kültür Bakanlığından tahsis ettiği denetleyicileri ve RENA şirketinin çalışanları arasında koordinasyon eksikliği görülmüştür." diyen Şehabi, "Restorasyon çalışmalarının uzamasının ana sebebi de bana göre budur. Taşıyıcı şirketin daha hızlı çalışması için denetim raporlarının daha hızlı yapılması ve denetim raporlarından sonra şirketin bu raporlara hassasiyet göstermesi ve uygulanması konusunda da sıkıntı yaşandı. Koordinasyon eksikliğinden meydana gelen gecikme şirketin de uygulama sürecini etkilemiş ve şirket çalışmaları gecikmeyle yapmıştır. Bunu hızlandırmak için mekanizmalar vardır. Caminin restorasyon izni 2008 yılı itibariyle bitmiştir. Alınan bir kararla kurşun kaplamanın örtülmesine kadar izin devam ettirilmiştir. Bu şubat ayına kadar bitmelidir. Bu aşamadan sonra taşıyıcı firmanın yetkisi de bitiyor. Bu sefer yeni ihalede ihaleyi kazanan şirketi belli bir süreye tabi tutmak gerekiyor. Bu aşamadan sonra öngörülmeyen ekstra sıkıntının ortaya çıkması için imkân yok. Yani bundan böyle bahane edilecek bir durum yok. Cami onarım çalışmalarının 2009'da tamamlanması için çok üstün gayret sarfedeceğiz." dedi.

Abbas Yahya: Cami restorasyonunun uzaması endişe veriyor

Makedonya İslam Birliği Kültür Dairesi Müdürü Abbas Yahya, Mustafa Paşa camiinin restorasyon çalışmalarının uzadığını ve bu durumun İslam Birliğini endişe ettiğini söyledi. "İslâm Birliği onarım çalışmalarının gidişatı konusunda endişelidir. İşler çok yavaş gidiyor. Onarım neredeyse 3 yıl önce başlatıldı. Bu konuda İslam Birliği Başkanı TİKA ile birkaç kez görüşmek istemiş, ancak görüşme gerçekleştirilememiştir. Bu nedenle TBMM Başkanı Köksal Toptan'ın Mustafa Paşa camiini ziyareti esnasında bu endişelerimizi ve kaygılarımızı dile getirmiş, durumu kendisine arzetmiştik." diye konuşan Yahya, "Caminin Ramazan Bayramında ibadete açılacağını söylediler. Olmadı. Daha sonra Kurban Bayramında olacak dediler bu da olmadı. Bunun yanında cami restorasyonunun tamamlanması ve hizmete verilmesi konusunda da bir malumata sahip değiliz. Bu konuda endişe duyuyoruz. Ayrıca cemaatten de baskılarımız var. Hemen hemen her gün İslam Birliği'ne caminin restorasyon çalışmalarının tamamlanması konusunda telkin ve endişelerini dile getiriyorlar." dedi.

Salahaddin Mani: Mütevelli cami restorasyonunun hızlandırımasını istiyor

Mustafa Paşa camii mütevelli heyeti başkanı Salahaddin Mani, camide uzun zaman çalışma yapılmadığını ve cami cemaatının bir an önce camiye kavuşmak istediğini söyledi. Türkiye'den gelen heyetlerin ziyaret ettiği tek cami konumunda olan Mustafa Paşa'nın bir an önce hizmete verilmesinin büyük bir ihtiyaç olduğunu vurgulayan Mani, "1998 yılında T.C.'nin 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel camiyi ziyaret ettiğinde camimizin onarımı için talimat vermişti. Ayrıca camimiz dışarıdan gelen heyetlerin ziyaret ettiği ve protokole tabi tutulduğu tek camiydi. Caminin restorasyonunu yapan Rena İnşaat şirketi sözleşmeye göre çalışmalara 05.03.2007 yılında başladı. Çalışmalar 20.11.2007 yılında bitecekti. Ancak bahaneler uydurularak çalışmalar uzadıkça uzadı. Cami cemaati olarak bütün yetkili kurumlara seslenerek, çalışmaların bir an önce bitirilmesini istiyoruz." dedi. Enis Emin, Üsküp