Logo
Print this page

Venedikliler de en az Türkler kadar anlardı Osmanlı’yı

Dr. Vera ConstantiniOsmanlı/Venedik ilişkilerinin bilinenin ötesinde çok derin oluğunu söylüyor İtalyan tarihçi Dr. Vera Costantini. Türk tarihçileri, saklı ortak geçmişi aydınlatmak için İtalya’daki zengin Osmanlı arşivlerinde çalışmaya çağırıyor.

Sultanahmet’teki Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nin müdavimleri bilir Vera’yı. Her yıl en az iki üç ayını geçirir arşivlerde. Sadece İstanbul’daki değil, Ankara’daki, hatta Kıbrıs’taki arşivlerin altını üstüne getirmiş. Osmanlı Venedik ilişkilerini çalıştığı için birkaç kez gitmişliği de var Kıbrıs’taki arşivlere. Çoğu arşivci ismen tanıyor onu. Yine bir arşiv çalışması için geldiği İstanbul’da yakaladık Dr. Vera Costantini’yi. Uzun uzadıya, çalışmalarını konuştuk, İstanbul’daki eski Venedik yerleşimlerini birlikte adımladık, fotoğrafladık.

Soyadınızın ‘Constantinopol’ ile bir ilgisi var mı?

Olabilir. Venedik’te çokça kullanılan bir soyadı Costantini. Öğrenebildiğim kadarıyla bir dönem Yahudiler kullanmış bu soyadını. Girit’te Costantiniler diye bir Yahudi ailesi yaşamış. Tüccarmış bu aile. Ancak bugün İtalya’daki Costantiniler Hıristiyan. Venedik’te kullanılan bir soyadı bu. Benim ailem kuşaklardan beri Venedik’te yaşayan Hıristiyan bir aile. Soyadımızın İstanbul’la bir ilgisi var mı ben de bilmiyorum işin doğrusu.

İtalya’da İstanbul için Constantinopol dendiği oluyor mu peki?

İtalya’da gerek Osmanlı döneminde gerekse daha sonraki dönemlerde Constantinopol ifadesi kullanılmadı. Biz de sizin gibi İstanbul diyoruz bu şehre. Eğer Constantinopol ifadesi geçerse bir İtalyanca metinde, o zaman Bizans döneminden bahsedildiği anlaşılır. Fatih’in ardından İtalyanlar da ‘İstanbul’u kullanmaya başlamış.

Yeni nesil İtalyanlarda Osmanlıca ve Türkçeye ilgi var mı?

Çok ilgi var. İnanılmaz derecede merak duyuyorlar Osmanlı tarihine. Çünkü İtalya’da Türk tarihiyle ilgili fazla eser yok. İtalya’daki çoğu okulda kullanılan tarih kitaplarında Osmanlı ile ilgili iki sayfadan öte bir bilgi bulamazsınız. Bu büyük bir hata aslında. Çünkü Venedik ve onun gibi eski İtalyan devletleri, Osmanlı dünyasının bir parçasıdır.

İtalya’daki Osmanlı ve Türkiye araştırmaları ne durumda? Ülkenizdeki arşivlerin bu araştırmalarda yeterince değerlendirilebildiğini düşünüyor musunuz?

İtalya’da ne Osmanlı ne de Türkiye üzerine pek fazla araştırma, çalışma yok. Ancak çalışılmayı bekleyen Orta Doğu, Osmanlı ve Balkanlarla ilgili ciddi arşivler var. Bence Venedik’te bir ‘Osmanlı Venedik / Türkİtalyan’ enstitüsü kurulmalı. Bu enstitü Türkiye ve İtalya için çok önemli çalışmalara imza atacaktır. İki ülke arasında pek bilinmeyen bir ortak tarih var. Şu an bu ilişkiler donmuş olsa da tarihten çıkarılacak derslerle yeniden canlanabilir. Yakın zamanda eski bir defter okudum. 18. yüzyılda Osmanlı Sicilya ilişkileriyle ilgiliydi. Bunun gibi ortaya çıkarılmayı bekleyen pek çok ortak tarih var arşivlerde. Bu ortak tarihi ortaya çıkarmanın vakti geldi. 

Osmanlılar döneminde, hatta daha da önce İtalyanlar Doğu ile temas kurmuşlardı. Belki de Yunanlardan bile daha yaygındılar Doğu’da. Ama bugünün İtalya’sında Doğu, İslam ve özellikle de Türklerle alakalı ırkçılığa varan söylemler görüyoruz. Geçmişte yakın olan bu iki ülke bugün birbirine neden bu kadar uzak? Nerede yaşandı bu kırılma?

1860’larda İtalya’da tek ülke kuruldu. Bu İtalyanların ilk ulus devlet tecrübesiydi. İlk dönemde Osmanlıya karşı bir duruş olmadı. Hatta ilk hükûmet, Osmanlılara çok yakın duruyordu. Çünkü bu hükûmet Avrupa içinde barış istiyordu. Daha çok İtalya’daki iç problemleri çözmek istiyordu. Bu hükûmetin ardından daha geniş bir hükûmet kuruldu ve eski milliyetçi politikalar kolonyalist politikalara döndü. Kolonyalist politikaları güden bu hükûmetten sonra Osmanlıİtalya ilişkileri rayından çıktı. Libya savaşında da ilişkiler en kötü günlerini yaşadı. Bir daha da eski durumuna dönemedi.

İtalyanlar Osmanlı/Venedik ilişkilerini pek bilmese de ülkedeki arşivlerde ciddi miktarda Osmanlı belgesi olmalı…

İtalya kurulmadan önce eski İtalyan devletleri vardı. Her İtalyan devleti de Osmanlı İmparatorluğu ile ilişki içindeydi. Mesela, Venedik Cumhuriyeti. Osmanlı ile uzun yıllar ciddi ilişki içindeydi. Cenevizliler de böyleydi. Bu devletlerin başkentlerindeki arşivlerde Osmanlı belgeleri mevcuttu. Zira elçileri, tüccarları, casusları vardı İstanbul’da. 1700’lerde Osmanlının da bu ülkelerde diplomatları vardı. Sicilya’da birden fazla olduğunu ispatlayan belgeler var elimizde. Bugün İtalya’daki arşivlerde o dönemlerden kalma çok zengin Osmanlı arşivleri var. Ancona, Cenova, Venedik, Roma ve Palermo arşivlerindeki Osmanlı belgelerini bizzat inceledim. Oldukça zenginler, iyi durumdalar. Bunun dışında çok arşiv var, Vatikan’da çok önemli arşivler var. Sadece Osmanlıca değil, aralarında İtalyanca olanlar da var. Mektuplar, raporlar, yazışmalar, birçok belge var çalısılması gereken.

Osmanlı, Avrupa’yı yakından takip etmiş…

Çok yakından takip ediyordu. İspanya ile ilişkilerde sorun yaşandığında İspanya’nın düşmanı Fransa’ya yaklaşıyordu sultan. Osmanlı sultanları, ülkeler arasındaki politik ayrışmaları kendi lehine kullanabilecek kadar iyi biliyordu Avrupa’yı. Denge politikalarını iyi kullanıyorlardı.

Venedik’ten misyonerler geliyor muydu?

İtalyan misyonerlerin Osmanlıya geldikleri doğrudur, belgelerde geçiyor. Ama Venediklilerin adı geçmiyor belgelerde. Papalık’tan gelenlerden söz ediliyor. Tüccar olarak gelenler de olmuş, direkt misyoner olarak gelenler de vardı. Osmanlı da biliyordu misyonerleri. Venedikli tüccarlar Papalık’tan gelen bu misyonerlere karşı duruyorlardı. Zira Venedik ile Papalık rekabet içindeydi.       

Osmanlı tarihi olmadan Avrupa tarihi yazılamaz diyenler var. Bu görüşe katılıyor musunuz?

Kesinlikle katılıyorum. Ben biraz daha daraltıyorum; İtalya tarihini yazabilmek için mutlaka Osmanlı tarihine bakmak lazım. Çünkü Osmanlıların ciddi bir bakışları var Avrupa’ya. Ciddi bağları var. Orada ne olup bittiğini iyi takip ediyorlardı.

MESUT ÇEVİKALP,AKSİYON

Telif Hakkı 2005-2015 © Vrapciste.COM. Vrapçiştenin Resmi Web Sitesi!