Makedonya seçimleri ve düşündürdükleri...

Makedonya seçimlerine gösterilen bu ilginin sebebi, önceki yıllarda yapılan seçimlerde yaşanan şiddet olaylarının tekrarlanmasının, AB ve NATO üyeliği için müzakere sürecinde olan ülkenin beklentilerine zarar verebilecek olmasıydı. (Ülkede geçen yıl Haziran ayında yapılan genel seçimler esnasında, yaşanan şiddet olayları neticesinde, bir kişi yaşamını yitirmiş ve sekiz kişi yaralanmıştı.)

2005 yılında AB adayı olan Makedonya, demokrasi ve ekonomi alanındaki reformların aksaması ve yolsuzluklar sebebiyle bekleme sürecinde bulunuyor. Makedonya`nın ismi nedeniyle komşu ülke Yunanistan ile yaşadığı sorun da, bu ülkenin AB ve NATO üyelik süreçlerinde önemli bir engel teşkil ediyor. Bu sebeple Makedonya yönetimi seçimlere ayrı bir itina gösterdi ve seçimler önemli bir olay yaşanmadan tamamlandı.

Branko Crvenkovski`nin yeniden aday olmayacağını açıkladığı seçimlerinin ilk turunda birçok aday yarıştı. Bu durumun en önemli sebebi Makedonya`daki çok etnikli ve çok kültürlü yapının aynen siyasete yansıması. Makedonya`daki çok partili demokratik sistem, etnik kökenlerin temsili ve siyaseti olarak algılanıyor. Makedonya halkı, sahip olduğu farklı etnik kimlikleri harmanlamak yerine birbirlerinden ayrı ve kapalı topluluklar halinde yaşamayı tercih ediyor. Bu kapalılık zaman zaman ötekileştirme, reddetme ve tüm bunların doğal sonucu olarak nefrete dönüşüyor.

İktidardaki milliyetçi Makedon Milli Birlik Partisi VMRO-DPMNE`nin adayı siyaset bilimi profesörü Gjorgje İvanov ve muhalefetteki Makedonya Sosyal Demokrat Birliği SDSM`nin adayı -İvanov ile aynı okulda profesörlük yapan- Ljubomir Frckovski`nin cumhurbaşkanlığı yarışını baştan sona önde götüren iki isimdi. Makedon kanadın devamında, Liberal Demokrat Parti`nin adayı Nano Rujin oldu. Arnavut partilerinin adayları ise Demokratik Bütünleşme Birliği BDI/DUI`den Ulaştırma eski Bakanı Agron Bucaku, Arnavut Demokratik Partisi PDSH/DPA`dan Miruse Hoca, PDSH/DPA`dan ayrılan ve Yeni Demokrasi Partisi DER`i kuran Sağlık eski Bakanı İmer Selmani oldu.

Mevcut siyasi konjektürü aşmak vaadiyle 2008 yılında kurulan Yeni Demokrasi Partisi adayı İmer Selmani`nin Makedonya siyasetine farklı bir hava kattığı mutlak. Halkın sempatisini toplayan İmer Selmani, seçim kampanyası boyunca, bir Müslüman adayı tercih ederek, Makedonların da, Obama`nın seçilmesi kadar tarihi bir olaya imza atabileceklerini savundu.

Makedonya halkına `Acaba bir Müslüman Cumhurbaşkanı mı oluyor`, `Yeni bir Obama olayı mı yaşıyoruz` sorularını sorduran bir diğer önemli isim Sırgan Kerim idi. Ancak bu beklenti de kısa sürede boşa çıktı. Geçici olarak SDSM Başkanlığını yürüten ve aynı zamanda Ustrumiça Belediye Başkanı olan Zoran Zaev, 22 Mart seçimlerinde ulusal uzlaşmanın sağlanması adına, Sırgan Kerim`in ortak aday olması teklifini VMRO-DPMNE`ye iletti. Ancak VMRO-DPMNE Başkanı ve Başbakan Nikola Gruevski, cumhurbaşkanı adayını ancak parti yönetiminin belirleyebileceği gerekçesiyle bu teklifi kabul etmedi. İktidar partisi VMRO-DPMNE`nin desteğini alamamak ve bu partinin, Arnavut partisi BDİ ile 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimi için Arnavut bir adayın desteklenmesi konusunda uzlaştığının su yüzüne çıkması, partiler arası bir oyunun parçası olmak istemeyen, Sırgan Kerim`in adaylıktan çekilmesine sebep oldu.

Cumhurbaşkanlığı adayları arasındaki en ilginç isim, geçen haziran ayında, Lahey mahkemesinin `2001 yılında etnik Arnavutların başlattığı ayaklanma sırasında savaş suçları işlemek` suçundan yargılayarak beraat ettirdiği İçişleri eski Bakanı Ljube Boskovski. Hırvat ve Makedon çifte vatandaşlığına sahip olan Boskovski, `Mart 2002`de Makedonya`da yedi Asyalı göçmenin öldürülmesini emretmek` suçlamasıyla, halen Hırvatistan`da yargılanıyor.

Makedonya`daki Türk partilerinin durumuna gelince... Makedonya`da aktif durumda bulunan üç Türk partisi bulunuyor: Türk Demokratik Partisi TDP, Türk Milli Birlik Hareketi TMBH, Türk Hareket Partisi THP. Makedonya`daki Türk partilerinin hiç biri bir Türk cumhurbaşkanı adayı göstermeyi aklına getirmedi. Bekli de bunu göze alamadı demek lazım. Çünkü 1994 yılında cumhurbaşkanı adayı olarak gösterilmek istenen Halid Şaban`ın başvurusu kabul edilmemişti. O dönemde SDSM`den aday olarak ikinci defa seçilen eski Cumhurbaşkanı Kiro Gligorov tarafından sert bir şekilde eleştirilmişti.

Türk Demokratik Partisi, 2008 yılı erken parlamento seçimlerinden hemen önce çok büyük bir strateji değişikliği ile Sosyal demokrat siyasi çizgi ortaklığından, milliyetçi VMRO-DPMNE önderliğindeki on sekiz partili iktidar koalisyonu içinde yer almayı tercih etmişti. Cumhurbaşkanlığı seçiminde de aynı birlikteliği sürdüren TDP, mahalli seçimlerde Gostivar, Vrapçişte, Çayır, Plasnitsa, ve Merkez Jupa`da kendi adaylarıyla yarıştı. Birçok belediyede ise, milliyetçi VMRO-DPMNE önderliğindeki `Daha iyi Makedonya için` koalisyonu ile birlikte hareket etti.

Bir diğer Türk partisi Türk Milli Birlik Hareketi, bazı bölgelerde tek başına, bazı belediyelerde de PEİ ve DUİ partileriyle işbirliği yaparak seçmenin karşısına çıktı. Türk Hareket Partisi ise tek başına katıldığı seçimlerde, Çayır ve Gostivar`da, DUİ adayları İzet Meciti ve Nevzat Beyta`yı destekledi.

İlk tur seçimleri öncesinde yapılan kamuoyu yoklamaları, adaylardan hiçbirinin ilk turda seçilmek için yeterli desteği sağlayamayacağını ancak yarışının iktidardaki VMRO-DPMNE`nin adayı Gjorgje İvanov ve muhalefetteki SDSM`nin adayı Ljubomir Frckovski arasında yaşanacağını gösteriyordu. Seçim sonuçları beklendiği gibi oldu. Hiçbir aday ilk tur seçimlerde yüzde 50`nin üzerinde oy alamadı. Makedonya Yüksek Seçim Kurulu, katılımın yüzde 54 civarında olduğu, seçim sonuçlarına göre: George İvanov yüzde 35.06, Lubomir Fırçkovski yüzde 20.45, İmer Selmani yüzde 14.99, Ljube Boskovski yüzde 14.87, Agron Bucaku yüzde 7.51, Nano Rujin yüzde 4.05, Miruşe Hoca yüzde 3.09 oranında oy aldığını açıkladı. Bu sonuçlardan da anlaşıldığı üzere hiçbir Müslüman adayın ilk ikiye giremediği seçimlerin ikinci turuna en çok oyu alan VMRO-DPMNE`nin adayı Gjorgje İvanov ve muhalefetteki SDSM`nin adayı Ljubomir Frckovski kaldı. Makedonya`nın yeni cumhurbaşkanının kim olacağı sorusunun cevabı, 5 Nisan`da yapılan ikinci tura kaldı.

Belediye seçimlerinde ise VMRO-DPMNE 23, Sosyal Demokratlar Birliği 4 belediyede zafer kazandı. Makedonya`daki Türk partilerinden, Türk Demokratik Partisi, Merkez Jupa belediyesini ilk turda kazandı. Türk Demokratik Partisi`nin yine iddialı olduğu Plasniza`da ise Türk Milli Birlik Hareketi`nin desteklediği Arnavut Demokratik Bütünleşme Birliği`nin adayı İsmail Yayovski seçimi kazandı. TDP`nin Vrapçişte Belediye Başkan adayı Salih Murat bin 394, TDP Gostivar Belediye Başkan Adayı Cevat Kerela bin 565, TDP Merkez Jupa Belediye Başkan adayı Mazlum Hasan bin 600, TDP Çayır Belediye Başkan adayı Hüsref Emin 656 oy aldılar.

5 Nisan günü yapılan seçimlerin ikinci turu sonunda, iktidardaki VMRO-DPMNE liderliğindeki koalisyon tarafından desteklenen İvanov 437 bin 470 oy alırken, SDSM adayı Ljubomir Frckovski 252 bin 195 oy topladı. Neticeden de anlaşıldığı üzere, tıpkı parlamento seçimlerinde olduğu gibi, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde hiçbir Müslüman aday seçilemedi.

Cumhurbaşkanlığı seçimiyle birlikte yapılan yerel seçimlerin ikinci turunun sonuçları da belli oldu. İktidar partisi Makedon Milli Birliği önderliğindeki `Daha iyi bir Makedonya için` adlı seçim ittifakının adayları 85 belediyenin toplam 56`sında belediye başkanı seçildi. İttifakta yer alan Makedonya Türk Demokratik Partisi de Jupa belediye başkanlığını kazandı. TDP ülke genelinde toplam 28 belediye meclisine temsilci yollamayı başardı.

Makedon resmi makamlarına göre ülke nüfusunun yüzde 66`sı Makedon, yüzde 25`i Arnavut, yüzde 5`i Türk ve yüzde 4`ü ise diğer etnik gruplardan oluşuyor. Ancak Makedonya`da yaşayan Müslümanlar bu rakamların gerçeği yansıttığını düşünmüyorlar. Makedonya yönetiminin ülkedeki belediyeler ile ilgili yaptığı son düzenlemeler birçok seçim bölgesinde Müslüman halkın azınlık durumuna düşürülmesine ve dolayısı ile Müslüman nüfusun sahip olduğu gerçek oranın sandığa yansımamasına sebep oluyor. Tüm bu olumsuzlukların üzerine Makedonya`da Müslüman nüfusunun unsurları olan Arnavutlar ve Türkler de seçime üçer, dörder parti ile katılıyorlar. Makedonya`daki Müslümanların çok parçalı etnik siyasi partilere ayrıldığı bu şartlar altında Makedonya Müslümanlarının, Müslüman bir cumhurbaşkanı seçmesi çok görünüyor. Bu sebeple Arnavut ve Türk partileri en kısa zamanda bir araya gelmeliler. Devletin karar mekanizmalarında etkin hale gelebilmek adına, başta Türk Demokratik Partisi ve Yeni Demokrasi Partisi başta olmak üzere, tüm Müslüman Türk ve Müslüman Arnavut partileri işbirliği yapmalılar. Eminim, Müslüman Arnavutlar ve Müslüman Türkler birer adım atıp bir araya geldiklerinde, Hıristiyan Makedonlarla bugüne kadar yaptıkları işbirliği için çok üzüleceklerdir. Aslına bakarsanız bu tür bir durumda esas üzülecek olan, Müslümanlar arasındaki bu ayrılıktan istifade ederek, Evlad-ı Fatihan toprakları yöneten Hıristiyan Makedonlar olacaktır.

Ayhan Demir
2009-04-15 Milli Gazete http://www.milligazete.com.tr/makale/makedonya-secimleri-ve-dusundurdukleri-122469.htm